محققان گونه‌ جدیدی از پوشیده‌خزنده‌سانان را کشف کرده‌اند که دیرینه‌‌ترین گونه از رده دایناسورهای گیاهخوار زره‌دار کشف‌شده در آسیا، و احتمالا کهن‌ترین در جهان است.

این گونه موسوم به سوسمار بدوی‌باشان (Bashanosaurus primitivus) که پیش‌تر ناشناخته بود، حدود ۱۶۸ میلیون سال پیش در کره زمین می‌زیسته است و فسیل جدیدی که از آن کشف شده، اطلاعات بیشتری درباره منش و تکامل پوشیده‌خزنده‌سانان (یکی از شاخص‌ترین انواع دایناسورها که بر پشت خود بشقابک‌های بزرگی دارد، سرش کوچک است، و خارهای بلندی روی دمش دارد) به ما می‌دهد.

طول این پوشیده‌خزنده‌سان نسبتا کوچک، اما «ظاهرا ترسناک»، از بینی تا نوک دم دو متر و ۸۰ سانتی‌متر بوده است، اما محققان، از جمله پژوهشگران موزه دایناسور زیگونگ چین، گفته‌اند مطمئن نیستند که این بقایا متعلق به دایناسور بالغ است یا کم‌سال.

بقایای این دایناسور که توصیفش در نشریه دیرینه‌شناسی مهره‌داران (Vertebrate Paleontology) منتشر شده است، شامل استخوان‌های کمر، کتف، ران، پاها، دنده‌‌ها، و نیز چندین قطعه بشقابک زرهی بوده است.

طبق تشخیص محققان، این فسیل متعلق به دوره باجوسین در دوران ژوراسیک میانه است، یعنی بسیار پیش‌تر از اکثر پوشیده‌خزنده‌سانانی که تاکنون شناخته شده‌اند. این نشان می‌دهد که شاید منشا این رده از دایناسورها، آسیا بوده باشد.

دای هوی، از نویسندگان این پژوهش از اداره زمین‌شناسی و تحقیق و توسعه منابع معدنی چونگ‌کینگ، در بیانیه‌ای گفت: «بررسی‌ شجره‌نامه این رده نشان می‌دهد که این تبار همراه با سوسمار چونگ‌کینگ و سوسمار هوایانگو، از کهن‌ترین‌ انشعاب‌های پوشیده‌خزنده‌سانان است. همه این‌ها را درون سازندهای شاخیمیائوی چین متعلق به دوران ژوراسیک میانه تا پسین کشف کرده‌اند و این نشان می‌دهد که منشا این پوشیده‌خزنده‌سان احتمالا آسیا بوده باشد.»

محققان گفته‌اند که استخوان کتف این گونه از دایناسورها کوچکتر و تکامل‌نایافته‌تربوده است، با پایه‌های باریک‌تر و نقطه اتصال قطورتر بر بشقابک‌های زره‌دار، و خصوصیات دیگری نیز داشته‌اند که آن‌ها را از تمام پوشیده‌خزنده‌سانان دیگر دوران ژوراسیک میانه که تاکنون کشف شده است، متمایز می‌کند.

«گونه جدیدی از پوشیده‌خزنده‌سانان، از قدیمی‌ترین یافته‌ها است

پوشیده‌خزنده‌سانان گروهی از دایناسورهای مورد علاقه همگان، عضو جدیدی یافت و این دیرینه‌ترین پوشیده‌خزنده‌سانی است که تاکنون در آسیا کشف شده است.»

البته این محققان افزودند که بین این گونه و برخی از نخستین دایناسورهای زره‌دار که بیش از ۲۰ میلیون سال قدیمی‌ترند، شباهت‌هایی وجود دارد.

هرچند گونه‌های پوشیده‌خزنده‌سانان مانند سوسمار هوایانگو (از بدوی‌ترین‌های این نوع) و نیز سوسمار خاردار غول‌پیکر که ویژگی‌اش نیزه‌های بزرگ کتف آن است، به‌گستردگی مطالعه شده‌‌اند، محققان می‌گویند ‌شکستگی فسیل‌های کشف شده، مانع شناخت چگونگی تکامل این رده از دایناسورها و چگونگی ارتباط گونه‌های آن‌ها با یکدیگربوده است.

به گفته آن‌ها، سوسمار بدوی ‌باشان دارای چندین ویژگی بدوی شبیه به قدیمی‌ترین پوشیده‌خزنده‌سانان، مانند سوسمار هوایانگو و سوسمار خاردار غول‌پیکر، و دیگر شاخه‌های اولیه مشابه دایناسورهای زره‌دار است.

طبق این مطالعه، از جمله این ویژگی‌ها مهره‌های بلندتر دم، تیغه باریک‌تر و بیرون‌زده کتف، و ویژگی‌های مهره‌های کمر است.

برخی از مشخصه‌های منحصربه‌فرد این  گونه جدید دایناسور آن است که نوک انتهایی تیغه کتف در آن‌ها کوچک است و نسبت به دیگر پوشیده‌خزنده‌سانان کمتر رشد کرده است، و پایه‌های بشقاب زره‌دار آن‌ها نیز دارای انحنای رو به بیرون و ضخیم‌تر از بشقاب زره‌دار روی کمر بستگان بعدی آن‌ها است.

دکتر هوی می‌گوید: «همه این ویژگی‌ها سرنخ‌هایی از جایگاه پوشیده‌خزنده‌سانان در شجره‌نامه دایناسورها به دست می‌دهد. سوسمار باشان را می‌توان از دیگر پوشیده‌خزنده‌سانان دوران ژوراسیک میانه متمایز کرد و به‌وضوح نماینده گونه‌ای جدید دانست.

سوزانا میدمنت، یکی دیگر از نویسندگان این مطالعه از موزه تاریخ طبیعی لندن، افزود: «کشف این پوشیده‌خزنده‌سان متعلق به دوران ژوراسیک میانه چین، مجموعه شواهد فزاینده‌ای را تقویت می‌کند که نشان می‌دهد این گروه در اوایل دوران ژوراسیک میانه، یا شاید حتی در دوران ژوراسیک پیشین، تکامل یافته است و بر این مبنا، معرف برخی از قدیمی‌ترین دایناسورهای رده پرنده‌ کفلان (bird-hipped dinosaurs) است.